In dit blog gaat Eduard Schmidt in op een recent onderzoek van Adam Wowak en collega’s over publiek leiderschap bij CEO’s.

Steeds vaker lijkt de samenleving te eisen dat bedrijven zich uitspreken in het maatschappelijk debat. Traditioneel hebben bedrijven vaak geprobeerd weg te blijven uit verhitte maatschappelijke discussies. Het uitspreken over vraagstukken waar sterke meningsverschillen over bestaan (denk bijvoorbeeld aan de zwarte pietendiscussie), werd vaak gezien als risicovol, met name uit commercieel oogpunt; een bedrijf zou klanten kunnen verliezen als het positie inneemt in het maatschappelijk debat.

Stelling nemen in maatschappelijke vraagstukken
De laatste jaren is echter een kentering zichtbaar. Of het nu gaat om de oorlog in Oekraïne of om vraagstukken over diversiteit en inclusie; het lijkt er steeds meer op dat bestuurders van bedrijven er niet aan ontkomen om stelling te nemen in dit soort vraagstukken en dit ook vaker doen. Het uitspreken roept soms sterke reacties op. Toen Nike zich een aantal jaar geleden in een campagne uitsprak tegen racisme, verschenen op sociale media filmpjes van mensen die hun Nike-kleren verknipten of verbranden. Zonder resultaat, want antiracisme bleef (gelukkig) een belangrijk thema voor het sportmerk.

Als bedrijven zich uitspreken, gaat dat dikwijls vanuit de leider van de organisatie. Het uitspreken van CEO’s in het maatschappelijk debat, is daarmee ook een leiderschapsvraagstuk. Onderzoek naar de gevolgen als CEO’s zich uitspreken in maatschappelijke debatten heeft zich lange tijd vooral gericht op de buitenwereld. Een vraag die centraal stond is, wat het uitspreken in het maatschappelijk debat bijvoorbeeld betekent voor hoe stakeholders buiten de organisatie kijken naar het bedrijf. Wat veel minder onderzocht is, is wat het uitspreken van een CEO doet met medewerkers binnen een organisatie. In een nieuwe studie van Adam Wowak, John Busenbark en Donald Hambrick staat juist dit vraagstuk centraal. In hun onderzoek testen zij wat het uitspreken van een CEO betekent voor de betrokkenheid van medewerkers bij de organisatie en wanneer zij het uitspreken wel of niet steunen.

Uitspreken over ‘hot topics’ vergroot (soms) de betrokkenheid van medewerkers
Het onderzoek van Wowak en collega’s laat zien dat de betrokkenheid van medewerkers bij hun organisatie vergroot wordt, als de positie die wordt ingenomen in het maatschappelijk debat past bij de dominante normen en waarden van de medewerkers. Wanneer een CEO zich bijvoorbeeld hard maakt voor gendergelijkheid in topfuncties, dan versterkt dat de betrokkenheid van medewerkers bij de organisatie als zij thema’s als gelijkheid hoog in het vaandel hebben. De betrokkenheid wordt verder vergroot wanneer een CEO echt gezien wordt als een personificatie van de medewerkers. Hoe meer een CEO ‘één van ons’ is, hoe sterker het uitspreken bijdraagt aan betrokkenheid bij de organisatie en steun voor het standpunt. Leiderschap tonen en je als CEO uitspreken over ‘hot topics’ kan medewerkers trots maken op hun organisatie, hun tevredenheid vergroten en daarmee mogelijk ook de prestaties van de organisatie verbeteren.

Aanzien speelt minder grote rol
Opvallend genoeg maakt het aanzien van een CEO minder uit. Juist CEO’s die laag in aanzien staan, maar die zich uitspreken in lijn met de dominante waarden van de medewerkers, wisten een grotere stijging in betrokkenheid van hun medewerkers te realiseren dan CEO’s die al hoog in aanzien stonden. Wanneer CEO’s zich uitspreken en dit niet past bij de waarden van de medewerkers, dan wordt dit voor CEO’s met laag aanzien gezien als bevestiging voor hun onkunde. Met andere woorden: wanneer CEO’s besluiten zich uit te spreken dan doet dat niet alleen wat met hoe medewerkers naar hun organisatie kijken, maar ook met hoe medewerkers naar hen kijken.

Wat betekent het artikel van Wowak en collega’s nog meer? Het betekent ook dat we in toenemende mate van managers en bestuurders in het bedrijfsleven meer publiek leiderschap verwachten. Meer dan alleen commerciële belangen, wordt van CEO’s verwacht dat zij zich bewegen in het maatschappelijk debat, stelling nemen en nadenken over de maatschappelijke positie die hun organisatie heeft.

Hambrick, D. C., & Wowak, A. J. (2021). CEO sociopolitical activism: A stakeholder alignment model. Academy of Management Review, 46(1), 33-59.