Door ‘de bedoeling’ in de schijnwerpers te zetten, proberen organisaties hun medewerkers bewust stil te laten staan bij de essentie van hun werk. Die reflectie zorgt ervoor dat medewerkers beter maatwerk kunnen leveren vanuit het oogpunt van de burger.

In dit blog gaan Moniek Akerboom en Suzanne Kolvoort verder in op de implicaties van het ‘werken volgens de bedoeling’ voor de praktijk en benadrukken ze het belang van blijvende aandacht hiervoor.

Wat is werken volgens de bedoeling?
Het belang van ‘werken volgens de bedoeling’ raakt steeds meer ingeburgerd in de uitvoeringspraktijk van publieke organisaties. Bij het werken volgens de bedoeling zijn medewerkers op alle organisatielagen zich bewust van de maatschappelijke missie van de organisatie en zetten deze missie centraal in de uitvoering van hun werk. ‘De bedoeling’ is hierbij in essentie het maatschappelijke doel dat publieke organisaties dienen en waar ze hun bestaansrecht aan ontlenen.

Onderzoek naar werken volgens de bedoeling
In het onderzoeksprogramma ‘Verder met Publiek Leiderschap’ werkt het Leiden Leadership Centre (LLC) samen met verschillende publieke organisaties om leiderschap te onderzoeken en verder te ontwikkelen. Binnen dit programma hebben de promovendi van het LLC in hun eerste deelonderzoek onderzocht hoe medewerkers ‘de bedoeling’ beleven, en brachten ze in kaart welk leiderschapsgedrag belangrijk is bij het stimuleren van het werken volgens de bedoeling.

Balans zoeken tussen systeemwereld en leefwereld
Hoe vanzelfsprekend werken volgens de bedoeling ook klinkt, in veel gevallen is er inmiddels een hele systeemwereld ontstaan rondom de uitvoering van het werk. Door de bureaucratische procedures en organisatieregels kan het veel tijd en moeite kosten om de oorspronkelijke bedoeling centraal te houden in de uitvoeringspraktijk. Daarnaast kan het werken volgens de bedoeling ook fricties en tegenstrijdigheden naar boven brengen in een organisatie. Zo stelt ‘de bedoeling’ ons soms voor bepaalde afwegingen: de afweging tussen de lange en korte termijn; ruimte om te experimenteren tegenover de nadruk op efficiency; het leveren van maatwerk en tegelijkertijd rechtmatigheid en een gelijke behandeling waarborgen. Dit zijn enkele voorbeelden die in meer of mindere mate allemaal voortvloeien uit de meest fundamentele opgave die ‘de bedoeling’ representeert – namelijk: het zoeken van een balans tussen regels in de systeemwereld tegenover het leveren van maatwerk in de leefwereld.

Continue aandacht voor de bedoeling
Het centraal stellen, en met name het centraal houden van ‘de bedoeling’ vraagt in de praktijk continue aandacht. Dit blijkt nogal een uitdaging, omdat iedere medewerker een eigen (impliciete) opvatting heeft over wat ‘de bedoeling’ van het werk omvat. Die bedoelingen kunnen verschillen per medewerker en/of organisatielaag. De maatschappelijke meerwaarde wordt daarom aanzienlijk vergroot als ‘de bedoeling’ herhaaldelijk, expliciet en bewust wordt benoemd en centraal wordt gesteld tijdens het gehele werkproces. Om de bedoeling op deze manier ook door te laten sijpelen in de organisatiecultuur zal men echter wel rekening moeten houden met de tijd die ervoor nodig is om bepaalde noties en initiatieven rondom ‘de bedoeling’ te integreren in de manier van werken. Het vraagt een continue inzet om bewustzijn te creëren in alle lagen in de organisatie over hoe ‘de bedoeling’ in verschillende gedaantes terugkomt in het werk en hoe men hier bewust keuzes in kan maken om de maatschappelijke meerwaarde te vergroten.

Leiderschap en werken volgens de bedoeling
Wat betekent dit voor leiderschap? Zowel managers als medewerkers zonder formele leiderschapspositie kunnen leiderschap tonen om het werken volgens de bedoeling te faciliteren. Voor managers in alle lagen van de organisatie is het belangrijk om met medewerkers het gesprek aan te gaan over wat ‘de bedoeling’ betekent en hoe betekenis gegeven kan worden aan die bedoeling in het dagelijks werk. Ondersteun en empower medewerkers; geef hen autonomie om op basis van afwegingen zelf beslissingen te nemen, maar sta wel voor medewerkers klaar als ze dit moeilijk vinden. Moedig collectief leren aan, door casus-overleggen of intervisiegroepen te organiseren waarin medewerkers complexe casuïstiek met elkaar bespreken. Geef ook het goede voorbeeld door ‘de bedoeling’ consistent uit te dragen. Medewerkers zonder leidinggevende functie kunnen ook leiderschap tonen in het proces. Door collega’s scherp te houden op de bedoeling, zelf te signaleren wat de effecten van beleid zijn in de praktijk en bij leidinggevenden aan de bel te trekken als beleid negatief uitpakt voor de burger.

Meer weten over leiderschap en werken volgens de bedoeling? Lees hier het rapport. Heb je vragen of ben je geïnteresseerd in een eventuele samenwerking? Neem dan contact op met de onderzoekers van dit project: Moniek Akerboom, Lara van Osch en Johan Jan Beukman